Eerste meetgegevens omgevingsmeetnetwerk aan deelnemers gepresenteerd

In Regio Foodvalley is een fijnmazig meetnetwerk opgezet om ammoniak, fijnstof en stikstofdioxide te meten. Deze meetpunten staan veelal in achtertuinen van vrijwilligers. Wetenschappers van de Universiteit Utrecht bespraken onlangs de eerste meetgegevens met de vrijwilligers. De onderzoekers zullen met deze gegevens onder andere onderzoeken hoe goed de mate van luchtverontreiniging kan worden voorspeld met modellen.

Vijfendertig vrijwilligers luisterden 24 januari naar de presentatie van onderzoeker Serigne Lô over de meetgegevens uit het omgevingsmeetnetwerk. Dit meetnetwerk meet ammoniak, fijnstof en stikstofdioxide in dertien gemeenten in Gelderland en Utrecht. Er staan zestig meetpunten in achtertuinen in steden, dorpen en het buitengebied en tien meetpunten in natuurgebieden. Daarnaast staat er op drie locaties referentie-apparatuur voor extra uitgebreide metingen en om de meetapparaten te controleren op betrouwbaarheid en validiteit. Het onderzoek maakt deel uit van het thema Transitie Landbouw binnen de Regio Deal Foodvalley.

Grote verschillen in ammoniak

“We wisten al dat er in het buitengebied meer ammoniak in de lucht zit dan binnen de bebouwde kom, en in natuurgebieden het minst. Dat betekent echter niet dat de meetwaarden in natuurgebieden laag zijn”, vertelt Lô. “Nu blijkt uit onze eerste analyses dat het aantal veehouderijen in de buurt (enkele kilometers) invloed heeft op de hoeveelheid ammoniak in een tuin met meetpunt. De ammoniak komt dus niet alleen van de dichtstbijzijnde boerderij. We gaan dit nu nog specifieker onderzoeken. Met die resultaten kunnen we mogelijk modellen verbeteren.” Dat is belangrijk, want die modellen worden gebruikt voor het maken van beleid. “Zo’n model heeft vooral op kleine schaal wat onzekerheid. We gaan onderzoeken hoe goed modellen de werkelijke hoeveelheid luchtverontreiniging kunnen voorspellen vergeleken met onze meetapparatuur.”

Andere factoren

Er zijn nog meer factoren van invloed op de luchtkwaliteit. Lô :“Het weer speelt een belangrijke rol, bijvoorbeeld windrichtingen, regen en temperatuur. In de winter is de hoeveelheid fijnstof en stikstofdioxide in de lucht meestal hoger dan in de zomer: als het koud is, beweegt de lucht relatief weinig en hoopt luchtverontreiniging op, bij warm weer beweegt en verschoont de lucht meer. Maar bijvoorbeeld ook het uitrijden van mest, toegestaan van februari tot en met augustus, kan van invloed zijn. We gaan onderzoeken hoe meetgegevens uit de achtertuinen samenhangen met bronnen van uitstoot in de buurt, zoals veehouderijen of een weiland waar mest wordt uitgereden.”

Fijnstof gelijk over hele regio

De hoeveelheid fijnstof is grotendeels hetzelfde op de verschillende meetpunten. Lô: “We zien weinig onderlinge verschillen in de regio. Wel varieert de hoeveelheid fijnstof in de tijd, bijvoorbeeld van dag tot dag, maar dat verandert voornamelijk gelijkmatig over de hele regio. Soms meten we wel pieken bij een meetpunt, die niet zichtbaar zijn op andere meetpunten. Dat duidt vaak op een bron vlak in de buurt.”

Meer ammoniak in Regio Foodvalley

De inwoners waren benieuwd hoe goed de luchtkwaliteit is in de regio, vergeleken met de rest van Nederland. Lô: “We zien meer ammoniak in de lucht in Regio Foodvalley dan gemiddeld in Nederland, hoewel er nergens zo uitgebreid gemeten wordt als in de Foodvalley. Dat geldt trouwens voor meerdere gebieden in Nederland met veel veehouderijen, zoals Noord-Limburg en Zuidoost Brabant. In provincies als Zeeland en Friesland zit er gemiddeld een stuk minder ammoniak in lucht.” Voor de onderzoekers was dat twee jaar terug een van de redenen om de luchtkwaliteit fijnmazig te gaan meten op verschillende plekken in de regio en te kijken in hoeverre veehouderijen de luchtkwaliteit beïnvloeden. Het komende jaar blijven ze in ieder geval nog metingen doen samen met vrijwilligers. Uniek aan dit meetnetwerk is dat er vaak en op veel plaatsen tegelijk wordt gemeten: in dorpen, steden en natuurgebied. Naast het Omgevingsmeetnetwerk wordt ook de uitstoot van veehouderijstallen gemeten in een Bedrijvenmeetnetwerk.