Shiitakes inspirerend als ‘Boerderij van de toekomst’

‘Dit is de toekomst!’, staat er op de witte container die sinds dit najaar een plek heeft op het erf van boerderij Het Binnenveld in Rhenen. In de container groeien shiitake paddenstoelen, die agrarisch ondernemers Roel van Dijk en Jeroen Valkenburg op de markt brengen. Een nieuw product voor beide ondernemers, die de kwekerij als een van de nieuwe verdienmodellen willen laten zien aan collega’s. Daarmee zijn ze een inspirerend voorbeeld, vinden regiobestuurders Hans van der Pas en Bennie Wijnne. Van Dijk blijft er nuchter onder: “De boerderij van de toekomst ziet er voor iedereen anders uit.”

Het is alweer 15 jaar geleden dat Roel en Toke van Dijk hun boerderijwinkel openden op het erf van hun melk- en vleesboerderij. Ze namen een bewuste beslissing om te stoppen met schaalvergroting en productieverhoging. Van Dijk vertelt: “We stonden voor de keuze om 50 koeien meer te gaan melken óf iets anders te gaan doen.” Het besluit werd genomen om kleinschalig en duurzaam te gaan produceren en via de boerderijwinkel rechtstreeks aan de consument te leveren. “We hebben veel gedaan om onszelf op de kaart te zetten”, zegt Van Dijk. “En sinds corona hebben we ons volledig op de consument gericht. In onze productie zijn we teruggegaan naar wat we zelf kunnen verkopen.”

Veel mensen hebben inmiddels de weg naar boerderij Het Binnenveld gevonden. Van Dijk zit intussen niet stil. De boerderijwinkel is uitgebreid en hij verhuurt een ‘skybox’ met uitzicht op de koeienstal als vergaderlocatie. Vorig jaar startte hij met zijn compagnon Jeroen Valkenburg Zelfoogsttuin Het Binnenveld. Consumenten kunnen een abonnement afsluiten om wekelijks groenten, fruit, kruiden en bloemen te komen oogsten. “Er is veel belangstelling. We hopen over twee jaar op deze manier voor 300 mensen te kunnen telen”, kijken Van Dijk en Valkenburg vooruit. Het werk in de tuin wordt gecombineerd met dagbesteding voor zorgcliënten.

Lokaal produceren

Het afgelopen voorjaar kwamen Van Dijk en Valkenburg in contact met de mensen van Mobi Mushroom. Zij ontwikkelden een innovatieve container voor het kweken van shiitakes. “Dat past bij onze zelfoogsttuin”, motiveert Van Dijk. “Het is een mooi, kleinschalig systeem. We willen ook aan andere boeren laten zien dat je hiermee op je eigen erf kunt blijven.” De kweekblokken krijgen Van Dijk en Valkenburg aangeleverd, waarna de vochtigheid in de container op peil wordt gebracht. Elke twee weken kan er worden geoogst. “Lokaal produceren van shiitakes is duurzamer dan ze uit Spanje te importeren”, noemt Van Dijk een van de positieve effecten. “Shiitakes zijn gezond, ze bevatten prebiotische vezels en veel eiwitten. Ze worden vaak als vleesvervanger gebruikt”, vult Valkenburg aan.

Hans van der Pas, burgemeester van Rhenen en in Regio Foodvalley verantwoordelijk voor het thema Eiwittransitie, knipte in november de eerste shiitakes op boerderij Het Binnenveld. “We zijn in de regio al langer bezig met de eiwittransitie”, plaatst hij de kwekerij van Van Dijk en Valkenburg in een breder perspectief. “Onder invloed van de stikstofdiscussie krijgen plantaardige eiwitten nu steeds meer aandacht. Er is al meer vraag naar lupinebonen bijvoorbeeld, een mooi initiatief in de regio van Lekker Lupine. In de regio is ook het Network For Insect Knowledge opgestart om de insectensector een stimulans te geven. Dierlijke eiwitten blijven belangrijk, maar het aandeel plantaardige eiwitten moet omhoog.”

Het zijn uiteindelijk de boeren zelf die beslissen om het over een andere boeg te gooien, realiseert Van der Pas zich. “We kunnen wel samen kijken wat werkt, welke initiatieven er zijn en hoe we van elkaar kunnen leren”, zegt hij. De Barneveldse wethouder Bennie Wijnne, die in Regio Foodvalley verantwoordelijk is voor Landbouwtransitie, ziet zowel beweging als stilstand in de transitie. “Er zijn vooruitlopers die beseffen dat het anders moet”, zegt hij. “Maar als niet duidelijk is waar het naartoe gaat, houdt dat innovatie en verandering tegen. Agrariërs moeten de gelegenheid krijgen om iets nieuws op te starten, door te weten waar ze aan toe zijn. Dat is essentieel voor het vertrouwen.”

Wat er volgens Wijnne, naast juridische zekerheid, onder meer nodig is om verder te komen, is enige flexibiliteit in de regelgeving. “Het is belangrijk dat we oplossingsgericht zijn in de regelgeving en meedenken. Anders lopen initiatieven stuk.”

Ervaring opdoen

Perspectief voor boeren is in het belang van de hele regio, benadrukt Van der Pas. “Zij zijn de economische dragers van het buitengebied”, stelt hij. “Veel bedrijvigheid in de regio is foodgerelateerd. Innovatie, kennis en agrifood, het hangt allemaal met elkaar samen en het vormt het DNA van onze regio.” Ook buiten de agrarische sector ontstaan ‘voedselproducenten van de toekomst’, verwijst hij onder meer naar algenkweker Phycom in Veenendaal. Het gaat om nieuwe producten en nieuwe verdienmodellen. Boerderij Het Binnenveld is voor Van der Pas een inspirerend voorbeeld. “Roel van Dijk gaat niet bij de pakken neerzitten. Hij stelt zijn bedrijf open voor anderen en kijkt positief naar de toekomst, ook al ziet die er anders uit. Hij beweegt mee met ontwikkelingen en maakt daarin zijn eigen keuzes.”

Er is volgens Van der Pas dan ook geen definitie te geven van de boerderij van de toekomst. “Die zal er heel divers uitzien”, voorspelt hij. “Het gaat erom waar je passie zit. Of wat je opvolger wil. Dat is echt heel verschillend.” Van Dijk en Valkenburg beamen dat. Voor hen is de shiitake kwekerij een ‘sprong in het diepe’. “Je moet ondernemend zijn”, geeft Van Dijk mee aan boeren die op zoek zijn naar nieuwe verdienmodellen. “Kies iets wat bij je past. Je moet er vol voor gaan en blijven geloven in je verhaal. Anders lukt het niet.”